Trompetgeschal. Een overledene die mij als burgemeester van Dodenstad zeer dierbaar is, wordt binnengedragen.
De kistdragers zetten het lijk van Sergey Dreyden voorzichtig op de grond.
De Russische acteur werd 81 en speelde mee in een film die ik tot de beste ooit moet rekenen: Russian Ark (2002). Tijdens de première in Cannes zat ik op het puntje van mijn stoel en na afloop gaf ik een staande ovatie tot mijn handen er blauw van werden.
Tweeduizend acteurs, een onafgebroken shot, drieendertig zalen van het hermitagemuseum, drie live orkesten, driehonderd jaar Russische geschiedenis en een enkele take.
Zo kan je de film samenvatten.
Ik open mijn ogen en zie niets.
De stem in ‘Russian Ark’
Ik herinner me alleen dat er een ongeluk is gebeurd.
Iedereen probeerde zich in veiligheid te brengen zo goed als ze konden.
Ik kan me alleen niet herinneren wat mij overkwam.
Wat vreemd. Waar ben ik?
Aan de kleding te zien, moet dit de jaren 1800 zijn.
Met deze stem opent de film. Tegelijkertijd zien we hoe een feestelijk gezelschap uit een koets stapt. Het is winter. We bevinden ons buiten. Het gezelschap probeert een weg naar binnen te zoeken. De stem volgt hen.
Bij minuut vier vraagt de stem zich luidop af:
Kan het zijn dat ik onzichtbaar ben?
De stem in ‘Russian Ark’
Of merken ze me gewoon niet op?
Interessant.
Is dit alles voor mij in scène gezet?
Wordt er van mij verwacht dat ik een rol speel?
Wat voor toneelstuk is dit?
Laat ons hopen dat het geen tragedie is.
Bij vijf minuten en veertig seconden merkt onze stem, die de hele film gewoon een stem zal blijven, nooit een gezicht zal krijgen, een andere man op.
Die man in het zwart…
De stem in ‘Russian Ark’
hij loopt ook zomaar wat rond.
Hij knikt naar me maar gaat weg.
De in het zwart geklede man spreekt hem aan.
– Vergeef me dat ik u aanspreek zonder dat we aan elkaar zijn voorgesteld.
Custine spreekt ‘de stem’ aan in ‘Russian Ark’
– Welke stad is dit?
Welke stad? Wel, iedereen spreekt Russisch.
– Ik had zo gehoopt dat dit Chambord was tijdens de directoire periode.
– Welke taal spreken we?
Russisch.
– Russisch?
– Hoe vreemd!
– Ik heb nooit Russisch kunnen spreken.
[…]
– Ik moet uitzoeken wat ik hier in hemelsnaam doe. Deze omzwervingen, Het feit dat ik Russisch ken. Ik wil weg.
De man in het zwart wordt gespeeld door Sergey Dreyden. Hij is de enige die ‘de stem’ (die immer onzichtbaar voor zijn omgeving blijft), kan waarnemen. Tenminste, daar lijkt het op. Hij zegt daar zelf over bij 10:40:
– Meneer, wees voorzichtig!
Custine tegen ‘de stem’ in ‘Russian Ark’
– Verraad onze aanwezigheid niet.
Wij als toeschouwer kunnen de man in het zwart zien. De man in het zwart ziet de verteller (de stem). Het is onduidelijk of de tweeduizend personages hen kunnen zien. Zijn ze onzichtbaar? Wordt er gewoon geen aandacht aan hen besteed? We zullen het nooit weten. En dat hoeft ook niet.
Ik denk dat we te luid spreken.
Custine tegen ‘de stem’ in ‘Russian Ark’
Maakt niet uit.
Ze zijn compleet doof.
Ik ben voorzichtig.
Ik raak niemand aan.
De man in het zwart opent een deur terwijl iemand erop staat te kijken. Mocht de man in het zwart echt onzichtbaar zijn, dan zou het lijken of de deuren vanzelf opengaan. Met andere woorden, het zou spoken.
Het is net die status tussen onzichtbaarheid en zichtbaarheid die deze film zo bere-interessant maakt.
Alsof de ‘ghost story’ een update heeft gekregen voor de 21ste eeuw.
Rust zacht Sergey.