In Nederland overleed de in Joegoslavië geboren schrijfster Dubravka Ugrešić.

Dubravka Ugrešić ontvluchtte de Joegoslavische oorlogen, vestigde zich in Nederland en werd bekend voor filosofische romans zoals The Culture of Lies (1994, vertaald als Cultuur van leugens), The Museum of Unconditional Surrender (1999, vertaald als Museum van onvoorwaardelijke overgave) en The Ministry of Pain (2004, vertaald als Ministerie van pijn).^*

Zij kwam voor het eerst op onze radar toen ze in 2000 meewerkte aan een uitzending van Van de schoonheid en de troost van Wim Kayzer.

Wie dat programma zag zal Dubravka’s categorische tweedeling van vluchtelingen niet snel vergeten. Zij die nog tijd hebben hun fotoalbums mee te graaien en zij die die tijd niet meer hebben:

‘Vluchtelingen laten zich opdelen in twee categorieën: zij met foto’s en zij zonder foto’s.’

De citaten die volgen wil ik u niet onthouden. Voor het gemak vertaal ik ze zelf, ik heb die boeken hier in Dodenstad namelijk niet bij de hand.

Zo lees je in Cultuur van leugens (1994):

‘Een paar jaar geleden werd mijn thuisland in beslag genomen, en daarmee ook mijn paspoort. In ruil kreeg ik een nieuw thuisland, veel kleiner en minder comfortabel. Ze overhandigden me een paspoort, een ‘symbool’ van mijn nieuwe identiteit. Duizenden mensen betaalden die nieuwe ‘identiteitssymbolen’ met hun leven, duizenden werden uit hun huizen verdreven… Ik bezit zeer dure identiteitspapieren.’

En in Museum van onvoorwaardelijke overgave (1999):

‘Het samenstellen van een fotoalbum en een autobiografie zijn activiteiten die geleid worden door de hand van de onzichtbare engel der nostalgie. Met zijn zware, treurige rouwvleugel veegt de engel van de nostalgie de demonen van de ironie opzij. Het is in deze meest oprechte en meest persoonlijke van alle genres dat de schaar van de censuur het hardst werkt.’

Rust zacht Dubravka.

^* Ik weet niet in welke taal deze romans geschreven werden en of zij eerst in het Engels of eerst in het Nederlands werden uitgebracht.