‘Toen ik uit de portiek van Santa Croce tevoorschijn kwam, werd ik overvallen door een hevige hartklopping (hetzelfde symptoom dat in Berlijn een zenuwtoeval wordt genoemd); mijn innerlijke levensbron was plots opgedroogd en ik vreesde voortdurend al lopend op de grond te vallen.’

Dat lezen we in ‘Rome, Napels en Firenze’ (1817), een reisverslag van de Franse schrijver Stendhal (1783 – 1842), waarin hij vertelt hoe hij onwel wordt door de pracht van Firenze.

Die hartkloppingen waren honderdzestig jaar later de aanleiding om een nieuw syndroom te benoemen – het syndroom van Stendhal – een psychische aandoening die optreedt als iemand volledig overrompeld wordt door de schoonheid van kunst.

Die overrompeling neemt de vorm van een versnelde hartslag, duizeligheid, verwardheid en flauwvallen, én in zeer ernstige gevallen, manieën en hallucinaties.

Er zijn door de jaren heen gevallen bekend van toeristen die duizelig werden of flauwvielen bij het aanschouwen van kunst in Firenze. De Florentijnse psychiater Graziella Magherini (1927 – 2023) heeft er haar werk van gemaakt zo’n honderd door het syndroom overvallen patiënten te beschrijven en in 1979 te publiceren in een gelijknamig boek.

Graziella overleed een paar dagen geleden.

In 1996 verscheen een kostelijke film van Dario Argento met dezelfde titel als Graziella’s boek: The Stendhal Syndrome. Daarin komt Dario’s dochter Asia Argento als jonge politieagente een verkrachtende seriemoordenaar op het spoor en blijkt dat ook zij aan het syndroom lijdt. In het Uffizi, een van de mooist musea ter wereld, valt ze pardoes in een schilderij, als ik me niet vergis was dat ‘De val van Icarus’ van Bruegel.

Ook de door mij zeer gesmaakte film ‘La grande bellezza’ (2013) heeft een Japanse toerist die de pracht van Rome aanschouwt en prompt dood neervalt.

Er zijn slechtere manieren om te sterven.

Vermoedelijk zal het mij niet lukken om zo aan mijn einde te komen. Ooit vulde m’n ooghoek zich met een opwellende traan toen ik in Berlijn nietsvermoedend plots voor Vermeers ‘Vrouw met parelsnoer’ stond, maar daar zal ik het mee moeten stellen wat betreft fysieke effecten veroorzaakt door visuele kunst. Wij stervelingen zijn nu eenmaal gevoeliger voor muziek, de kunstvorm, zoals u weet, waar alle andere kunstvormen nogal jaloers op zijn.

Rust zacht Graziella.