Alexei Navalny verscheen op mijn radar in 2021, ik denk toen bekend raakte dat hij via zijn onderbroek met zenuwgas vergiftigd werd.

Hij stief een paar dagen geleden in een van de strafkampen van Putin. Die had hem opgesloten omdat hij een politieke concurrent van hem was en dus een dissident.

De Sovjetunie heeft wel wat ervaring met dissidenten en er is ook een tijd geweest dat dissidenten gek werden verklaard alvorens voorgoed opgesloten te worden.

Er bestond in die tijd zelfs een ‘Handboek Psychiatrie voor Dissidenten’ (1974) waarvan de eerste zin luidde:

‘Het is algemeen bekend dat in de Sovjet-Unie tegenwoordig grote aantallen andersdenkenden ontoerekeningsvatbaar worden verklaard.’

‘Handboek Psychiatrie voor Dissidenten’ (1974)

In de Sovjetunie konden mensen lange tijd zonder enig proces — of na een schijnproces — opgesloten worden ‘without the right to correspondence’, ‘zonder het recht op briefwisseling’. Dat was een eufemisme voor een terdoodveroordeling, misschien onmiddellijk, misschien uitgesteld, na een werkstraf die de laatste levenssappen in arbeid omzetten. Hier in het westen hebben we dat niet meer gekend sinds het ancien régime en hun lettres de cachet, brieven van de koning die iemand zonder pardon achter de tralies konden doen verdwijnen. In Rusland kan het vandaag nog altijd.

Er is een Oostblok-mop over zo’n politiek dissident die ik hoorde van Slavoj Žižek en die gaat zo:

‘Een man wordt opgesloten in een strafkamp in Siberië en omdat hij weet dat zijn brieven door de gevangenisdirectie zullen gecensureerd worden, spreekt hij met zijn vrienden de volgende code af: alles wat ik in blauwe inkt schrijf is eerlijk en waar; alles wat in rode inkt wordt geschreven is vals en alleen bedoeld om de waarheid langs de censuur te krijgen. Er gaat een maand voorbij en de vrienden van de man ontvangen een brief geschreven in blauwe inkt: ‘Alles is geweldig hier. Winkels liggen vol met lekker eten. Bioscopen vertonen goede films uit het Westen. De appartementen zijn groot en luxueus. Het enige wat je niet kunt kopen is rode inkt.’

Mocht Navalny ooit aan de macht gekomen zijn, durf ik te betwijfelen of dat het lot van de Russen ten goede zou gekomen zijn. In 2009 vergelijkt Navalny op zijn blog moslims met kakkerlakken en zegt hij dat je best altijd een vuurwapen bij de hand hebt om je ertegen te verdedigen. Bovendien schrijft hij dat gays best hun gay pride kunnen vieren in een afgesloten stadion.

Desalniettemin moet ik Navalny om zijn idealisme en moed prijzen: dat hij na zijn vergiftiging terugkeerde naar Rusland was tegelijkertijd een heldendaad en een vergissing die hem smartelijk het leven kostte.

Dus rust zacht Alexei.