Ik zag ooit een Franse documentaire waar een man vertelde hoe er twee soorten mensen zijn: de impulsieven en de voorzichtigen.

De impulsieve is bij het begin van zijn leven optimistisch, gelukkig en vrij van angst. Omdat hij vaak zomaar wat doet, zonder er veel over na te denken, loopt hij met regelmaat met zijn hoofd tegen de muur. Daardoor wordt hij naarmate zijn leven vordert en hij een aantal teleurstellingen dient te verwerken, wat angstiger, wat minder optimistisch en ook minder gelukkig.

De voorzichtige begint angstig, vrij pessimistisch en alleen al door het vooruitzicht het leven te moeten aanvatten een beetje bedrukt. Hij zal zijn jobs voorzichtig kiezen, een vrouw binnen zijn bereik het hof maken en zeer rationele beslissingen nemen over wonen, werken en voortplanten. Naarmate hij ouder wordt, zullen de opeenvolgende succes-ervarinkjes hem vrolijker en optimistischer maken.

Tegen de tijd dat ze zestig zijn, zijn de impulsieven en de voorzichtigen even gelukkig en optimistisch. Ze blaken op die leeftijd allebei van evenveel of even weinig zelfvertrouwen.

Such is life.

Was de man die dat zei Daniel Kahneman en die documentaire A la poursuite du bonheur (2008)? Ik weet het niet.

Maar dat is de essentie van Kahneman niet, Kahnemans grootste verdienste is dat hij bewezen heeft dat mensen geen rationele wezens zijn.

En ik die dacht dat Freud dat gedaan had. Of Hume toen hij zei dat de rede de slaaf van de hartstochten is. Maar ik was fout, want het mag dan wel zo zijn dat Hume en Freud het opperden, het was de generatie van Kahneman die er empirisch onderzoek naar deed:

“Vanaf ongeveer de jaren 1970 hebben sociaal-psychologen empirisch onderzoek verricht naar de kwaliteit van ons redeneer- en oordeelsvermogen. […] Pioniers op dit gebied waren Daniel Kahneman, Amos Tversky, Lee Ross en Richard Nisbett die hun bevindingen in boeken als Judgement under uncertainty: heuristics and biases (1982) en Human inference: strategies and shortcomings of social judgment (1980) bundelden.”

‘For the sake of argument‘ (2008) Jan Verplaetse

Voorts duikt Kahneman ook in de documentaires van Adam Curtis op, waar zijn gedachtegoed een beetje verdraaid wordt om beter in het kader van Can’t Get You Out of My Head (2021) te passen en dat kader is: we leven in een droomwereld, doe de moeite niet je eigen motieven te begrijpen, je wordt door jezelf bedrogen. Zelfbedrog zal altijd uw deel zijn.

Rust zacht Daniel.