Het jaar is 1977, de zilveren jubileum van Koningin Elizabeth. John Lydon van de Sex Pistols is 21 en zijn vriend Jamie Reid negen jaar ouder.
Jonkies. Nergens respect voor. Zoals het hoort.
Een veiligheidsspeld doorboort beide lippen van Koningin Elizabeth. Rechts van haar ovalen portret staan de woorden: ‘she ain’t no human being’, ‘ze is niet eens een mens’.
Op sommige van die portretten zijn de ogen van Elizabeth bedekt met nazikruisen.
Je wenst het niemand toe maar Westerse gezagsdragers moeten nu eenmaal een en ander kunnen verdragen. Niet zoveel landen hebben nog majesteitsschenniswetten en het Verenigd Koninkrijk, net zomin als België, is daar bij.
De verhakkelde Elizabeth werd een poster en een sticker. De originele poster verkoopt vandaag voor duizenden euro’s.
Ik zoek al lang tevergeefs naar de eigenlijke Cecil Beaton foto waarop ‘God Save the Queen’ gebaseerd is.
Auteursrecht
Op een punkgrafiektentoonstelling van 2019 loopt Johnny Lydon [ik zet de link hieronder] naar de verhakkelde Elizabeth, dit keer afgebeeld bovenop een Britse vlag en hij zegt:
‘Toen we hiermee begonnen te experimenteren, wisten we niet dat de foto van de koningin niet auteursrechtelijk beschermd was.’ Zijn dikke vinger wijst naar de koningin, de zin ‘God save the Queen’ bedekt haar ogen en de de woorden ‘Sex Pistols’ verbergen haar mond. John zegt; ‘Ik ben de rechtmatige bezitter van een stuk ervan. Als belastingbetaler is ze mijn eigendom.’
Hij heeft gelijk. Staatsieportretten zijn vaak publiek domein, dat wil zeggen dat er geen auteursrechten op rusten, dat iedereen dat soort beelden naar eigen goeddunken mag gebruiken.
Weinig mensen kennen iets van auteursrecht, uitgezonderd zij die al eens een dreigbrief van SABAM in de bus kregen, dat is me ook ooit overkomen.
Toch trekt haast niemand zich iets van copyright aan, vooral op Facebook niet, daar wordt beeldmateriaal gebruikt zonder toestemming, vergoeding, noch auteursvermelding.
Tja, copyrights. ©.
Dat het tijdperk van zomaar een krant openslaan, een foto uitknippen en daar je zin mee doen, voorgoed voorbij is, werd reeds in 2014 aangetoond toen Luc Tuymans een plagiaatproces aan zijn been kreeg omdat hij een portret van Jean-Marie Dedecker had gebruikt om er een schilderij van te maken. In 2015 stemde Tuymans in met een minnelijke schikking, betaalde de fotografe en gaf zijn ongelijk toe.
Iedereen moet vergoed worden voor zijn creatief werk. Simpel.
Dat met de huidige AI-ontwikkelingen daar nog niet het laatste woord over gezegd is, zal de komende jaren blijken.
Jamie Reid werd bekend met dat beeld van Elizabeth II. Met die veiligheidsspeld. Met ‘losgeldbriefgrafiek’. Reid was verantwoordelijk voor alle beeldmateriaal van de vroege periode Sex Pistols-periode.
Jamie Reid
Hij haalde, wordt gezegd, veel van zijn inspiratie bij de marxistisch/anarchistische Situationisten en bij de grafiek van mei ‘68.
Is die genealogische vergelijking van Jamie Reid met de Situationisten terecht? Zij is terecht. Reid zal het boek Leaving the 20th Century (1974), de eerste compilatie naar het Engels vertaalde situationistische geschriften, vormgeven en helpen uitgeven. Greil Marcus, auteur van Lipstick Traces (1989) is daar formeel over.
In die zin is het werk van Reid een mijlpaal in de 20ste-eeuwse grafiekgeschiedenis en zal zijn naam nog zeker tientallen jaren in de geschiedenisboeken opduiken.
Rust zacht Jamie.