In de Verenigde Staten overleed schrijver Russell Banks, bekend van The Sweet Hereafter (1991, ‘het zoete hiernamaals’), verfilmd door Atom Egoyan in 1997.
Banks was een politiek schrijver: zijn kritiek op globalisering en racisme doet denken aan Édouard Louis in Frankrijk.
En het verhaal van The Sweet Hereafter doet dan weer denken aan Simenons De medeplichtigen waar een bus met veertig kinderen omkomt. In beide gevallen, de schoolbus als rattenvanger van Hamelen.
Wavelength (1967), check the ‘actie’-scènes op 2:57, 17:27 en 28:58
Michael Snow was een Canadees kunstenaar bekend voor zijn film Wavelength (1967).
Het is het soort film waarin zo goed als niets gebeurt. De wavelength uit de titel laat zich vertalen als golflengte en dat is een woord dat mij interesseert als metafoor. Mensen kunnen bijvoorbeeld op dezelfde golflengte zitten, en dit sinds radio ontstond. Als je maar lang genoeg met je auto blijft rijden, en je verzet je knop niet, zal er altijd wel een nieuw radiostation op dezelfde golflengte verschijnen. Maar als je met iemand op dezelfde golflengte zit, hou je er hetzelfde gedachtengoed op na.
Er zijn nog andere metaforen uit de technische wereld die gebruikt worden om interpersoonlijke relaties te beschrijven.
Na Goethe konden mensen ook affiniteit met elkaar hebben, een chemische term. Goethe schreef namelijk een roman die Die Wahlverwandtschaften getiteld was, letterlijk vertaald als electieve affiniteiten maar bij ons in de handel gebracht als gewoonweg Affiniteiten. Een chemische affiniteit is de sterkte waarmee twee moleculen zich aan elkaar zullen koppelen. Tussen mensen kunnen er ook affiniteiten bestaan. En tussen mensen en dingen ook.
Tussen twee mensen kan er een vonk overspringen, een elektrische term. ‘Plots sprong er een vonk over en ik werd op slag verliefd’.
En klikken! Zoals: ‘Het klikte niet tussen ons.’ Klikken komt dan uit de mechanica, stel ik me voor, misschien uit de uurwerkenbouw, ik weet het niet zeker, ik heb het niet verder onderzocht.
Tot zover dat soort metaforen.
Die film Wavelength (1967) is zoals Jeanne Dielman waarover ik me onlangs enigszins opwond, onbekijkbaar.
Robert Stam zei daar in 2005 iets verhelderend over:
‘Werken zoals ‘Jeanne Dielman’ van Chantal Ackerman, ‘Wavelength’ van Michael Snow, ‘The Chronicle of Anna Magdalena Bach’ van Straub en Huillet, en ‘Sleep’ van Andy Warhol’, zei hij, ‘bestaan bijna helemaal uit scènes die zich ontvouwen met de nadrukkelijkheid en traagheid van de gebeurtenissen zelf.’
Robert Stam
Juist.
Hij noemt dat isochronie.
En isochroon is alles wat cinema niet hoort te zijn. Daarom verdraag ik alleen Sleep van Warhol omdat die tot het uiterste gaat en elke pretentie tot narratief opgeeft. Geen compromissen daar, gewoon een slapende man. Niet dat ik Sleep gezien heb, nee, ik lees daar wel graag over, maar kijken? Ho maar.
Nu ik erover nadenk, ook de stasisfilms (films waarin niets gebeurt) van Guy Debord verdraag ik weldegelijk. Ten eerste; gewoon omdat ik erg gefascineerd ben door het extreme van Debord. En ten tweede omdat in films zoals Hurlements en faveur de Sade letterlijk niets gebeurt. Er zijn minutenlange totale witte en totale zwarte shots; bovendien helemaal geluidloos. Extreem dus. Zonder een toegeving. Met een totale minachting van het publiek.
In zekere zin vind ik dat Snow zijn publiek te weinig minacht. Net als Chantal Akerman met haar Jeanne Dielman.
Fay Weldon was een Brits auteur vooral bekend om haar boek The Life and Loves of a She-Devil (1983). Bij ons werd dat vertaald als Liefde en levens van een duivelin en er kwam ook een film met Meryl Streep en Roseanne Barr in de hoofdrollen.
She-Devil (1989)
‘She-devil’
Via dat woord ‘she-devil’ leerde ik Weldon kennen, toen ik het tegenkwam in het werk van de Gentse schrijver Pierre Louÿs. Het soort duivelinnen dat ik toen in gedachten had waren slechte vrouwen, succubi en heksen.
Maar de duivelin waar Weldon het over heeft is een heel ander type en dat type heeft de feministische literatuur van de laat twintigste eeuw enigszins beheerst.
De hoofdpersonages van Weldons romans zijn vaak dikke en lelijke vrouwen die verwikkeld zijn in de oorlog der seksen. Die eeuwige strijd tussen man en vrouw. Meteen ook de enige oorlog, zoals u weet, waarin elke partij regelmatig in het bed van de vijand belandt.
Afvallige feministe
Voorts blijkt Weldon een ‘afvallige feministe’ in de stijl van Germaine Greer.
Zo lees ik in De Morgen, naar aanleiding van de vertaling van Dagboek van een stiefmoeder (2009) haar terechte twijfels bij de nieuwe samgengestelde-gezinnen-moraal:
‘Ik wil tonen wat er kan mislopen wanneer je stukken van gezinnen aaneenlijmt. De bloedbanden, psychologische banden en de pikorde in een gezin blijken vaak sterker dan men zou willen. Het gaat me vooral om de kinderen. Mensen denken dat het allemaal erg goed werkt. Ze trouwen, scheiden, hertrouwen en rijgen relaties aaneen en dat is allemaal super, maar de kinderen, die worden op vreselijke manier heen en weer geslingerd. Ik vind dat afschuwelijk … Ik wil erop wijzen wat voor vernielende impact telkens wisselende gezinsstructuren kunnen hebben. Scheiden en hertrouwen en de kinderen daarin meesleuren gebeurt in een waas van verliefdheid. Maar die gaat over en daar sta je dan met je nieuw samengestelde gezin. Misschien, heel misschien was een affaire minder ingrijpend geweest.’
Fay Weldon
En in haar boek Dood van een duivelin (2017) is ze niet mals voor transvrouwen:
‘De man heeft nu de controle over het beste wapen dat altijd was voorbehouden aan de vrouw: het lichaam dat hij benijdde, de stemmingen en fijngevoeligheid. Hij kan haar worden, haar opzuigen, haar in zich opnemen.’
Fay Weldon
Geert Van der Speeten liet nog optekenen dat Weldon in het ‘feministische kamp […] niet graag gezien [was]. Met shockerend bedoelde uitlatingen dat verkrachting eigenlijk niet het ergste is wat een vrouw kan overkomen, of dat vrouwen mannen kleineren zoals mannen vroeger vrouwen kleineerden, werd ze als een verraadster aanzien.’
Gewaagd ja, dat over verkrachtingen. Alleen een vrouw kan zich zo’n uitspraken veroorloven.
Alan Rankine was een mindere maar daarom niet minder geliefde muziekgod die toegang verschaft tot een universum dat – hoewel klein – mij vrij dierbaar is. Een lievelingsuniversumpje als het ware.
“Rumours of War” (1986)
In 1986 bracht Rankine “Rumours of War” uit op het Belgisch label Les Disques du Crépuscule.
Dat lied werd gedraaid in de Belgische clubscene die later zou uitgroeien tot de saaie en voorspelbare New Beat. Maar net vóór dat genre was uitgevonden, had België voor een korte periode de meest avontuurlijke deejays ter wereld en een publiek dat dat lustte. En dat publiek danste onder andere op “Rumours of War”.
Rankine sprak over ‘geruchten over een oorlog’ en er waren toen wel wat gewapende conflicten overal ter wereld maar niet in het Westen waar de muur en het gordijn dat Europa in twee deelde nog rechtstond en waar de enige oorlog de Koude Oorlog was.
Fred White speelde drums by de Amerikaanse band Earth, Wind & Fire die u misschien kent van “Evil” (1973), “Brazilian Rhyme” (1977), “September” (1978) and “Let’s Groove” (1981).
“Brazilian Rhyme” (1977)
Nu ik erover nadenk, opvallend veel hoezen van EWF hadden esoterische thema’s.
“September” (1978)
Die esoterische neiging hoeft niet te verbazen als men nadenkt over de titel van de band: “earth, wind and fire’, ‘aarde, wind, en vuur’; alleen water ontbreekt om er de klassieke elementen van te maken.
“Let’s Groove” (1981)
Over hoezen gesproken, een aantal ervan werden geïllustreerd door de Japanse illustrator Shusei Nagaoka.
Anita Pointer was een Amerikaans singer-songwriter bekend voor haar werk met de Pointer Sisters, een groep die zij mee oprichtte.
In 2020 stierf haar zus Bonnie en toen vestigde ik de aandacht op de singel “Yes We Can Can” en op het feit dat de dames het achtergrondkoor vormden van “God Make Me Funky” van Herbie Hancock.
Vandaag, misschien omdat ik nu in het Nederlands schrijf, word ik herinnerd aan de soundtrack van mijn jeugd in dat miserabele Sint-Niklaas en dan belanden mijn gedachten bij “Fire” (1977), “Slow Hand” (1981), and “I’m So Excited” (1982).
“Fire”
“Fire” is een compositie van Bruce Springsteen die het niet zo nauw neemt met de nieuwe seksuele moraal vermits een vrouw vertelt hoe ze ‘gewoon nee’ zegt maar dat hij weet ‘dat zij liegt’ want eens zij kussen spat het vuur ervan af. Haar lichaam liegt niet, u weet hoe dat gaat.
“Slow Hand”
En in “Slow Hand” zoekt de vrouw in kwestie een man met een ‘traag hand’, iemand die de kunst van het voorspel begrijpt. Ze is niet geïnteresseerd in een man die ‘komt en gaat in een verhitte roes’. Ik begrijp dat.
Maar in “So Excited” kan ze haar opwinding niet verbergen want die straalt zij uit. Hoewel ze ook hier enige trage bewegingen vraagt, stuurt ze toch aan op een snel controleverlies. Dat kan óók lekker zijn op tijd en stond, ook daar hebben wij begrip voor.
Anita Pointer was de voorlaatste Pointerzuster. Alleen Ruth Pointer leeft nog nu. Dat zal vast wel eenzaam voor haar zijn.
Joseph Ratzinger was een Duits priester die het tot paus schopte, een positie die hij innam – bekleedde zo men wil – tussen 2005 en 2013. Hij was de 307de paus, of zoiets, het is moeilijk te tel bij te houden.
Een opgebaarde Ratzinger.
Hij was de eerste paus die een tekst schreef over het seksueel misbruik door priesters. Dat misbruik betreft dan het misbruik van knapen, het priesterschap is immers al langere tijd een schuiloord en vrijhaven voor homoseksuele mannen (waarmee ik niet wil gezegd hebben dat alle homoseksuele mannen pedofielen noch kinderverkrachters zijn) en we weten allemaal dat de vrouwen de weg naar het priesterambt ontzegd wordt.
“De kerk en het schandaal van seksueel misbruik”
Paus Benedictus de Zestiende, zo ging Ratzinger immers door het leven vanaf 2005, schreef dus de tekst “De kerk en het schandaal van seksueel misbruik” een paar jaar geleden, in 2019, toen hij al een aantal jaren geen paus meer was want hij was afgetreden omdat hij moe was.
De aanleiding van zijn essay is een pedofiliezaak in de Verenigde Staten waarbij een priester verplicht wordt uit te treden.
Opmerkelijk aan de tekst van Ratzinger is dat hij niet beging met in eigen boezem te kijken. Nee, hij begint met de vinger te wijzen naar de seksuele revolutie. Dat is het klimaat, zegt hij, waarin de wandaden der priesters hebben kunnen ontstaan en gedijen en hij verwijst naar cursussen seksuele voorlichting, naar de Seks-atlas en de Helga-films van Duitse politica Käte Strobel zonder die bij naam te noemen. Hij heeft het over de rijen kijklustigen die hij heeft zien aanschuiven op een Goede Vrijdag van het jaar 1970 in zijn geboorte-Beieren.
Ook de Braziliaanse voetbalspeler Pelé stierf, zo vlak voor het jaareinde.
Normaal gezien geef ik geen aandacht aan voetbal, maar Pelé was een groot voetballer en langs grootsheid en grandeur kunnen wij niet zomaar heen wandelen.
Sport interesseert me maar in drie opzichten: 1) alles wat met doping te maken heeft, 2) alles wat met gender te maken heeft en 3) de politiek van sport.
Neemt niet weg:
Rust zacht Pelé.
PS. Ik was trouwens het jongetje dat op school bij het samenstellen der voetbalploegen altijd als laatste gekozen werd. Samen met mijn vriend Didier. Die was zwart en gay.
Ook van Brits modeontwerper Vivienne Westwood was werk op de Bodypoliticx tentoonstelling te zien waar ik mijn vorig overlijdenbericht naar verwees.
Jordan at SEX
Vivienne Westwood werd bekend tijdens de hoogdagen van de punk en new wave mode, twee undergroundstromingen die zij met haar kleding mee naar de oppervlakte stuwde.
Vivienne at SEX
In 1974 startte ze een modewinkeltje in Londen dat SEX heette en waar ze met haar zaken- en levenspartner Malcolm McLaren, later de manager van Sex Pistols, punkkledij verkocht. Gedaan met de gezonde man-vrouw missionaris-seks van de rock en roll, schenen zij te zeggen met hun van veiligheidsspelden voorziene confectie die elementen uit de kink- en bondagewereld incorporeerde.
Wie van dat soort mode houdt, kan terecht bij de films Liquid Sky en Cafe Flesh, allebei uit 1982.
Dorothy Iannone was een Amerikaans kunstenaar die met haar autobiografische teksten, films en schilderijen expliciet naar de vrouwelijke seksualiteit verwees.
Ze nam deel aan Bodypoliticx (2007) in Rotterdam, een tentoonstelling waar Joost Zwagerman nog enige woorden aan wijdde.
